Bibliographia alvaresiana: sonho irrealista ou projeto com futuro?

Autores

DOI:

https://doi.org/10.18364/rc.2023nEspecial.1358

Palavras-chave:

História da linguística, gramática, latim, jesuítas, Manuel Álvares, bibliografia

Resumo

Tendo como ponto de partida o artigo do jesuíta italiano Emilio Springhetti (1913- 1976) em que este atribui, para a gramática latino-portuguesa Emmanvelis Alvari è Societate Iesu de institutione grammatica libri tres d o j esuíta m adeirense M anuel Álvares (1526-1583) um número de 530 edições (Springhetti 1962-1963: 304), o presente artigo empreende um estudo das referências à gramática alvaresiana e das respetivas listagens dentro dos repertórios bibliográficos existentes desde o século XVII até a finais do século XX. Perante a divergência das edições documentadas, que vai desde a consideração de 158 edições completas e parciais, em 1854, até à listagem de 651 em finais do século XX, exemplificam-se alguns resultados das nossas investigações bibliográficas atuais sobre os inícios das várias tradições nacionais da gramática alvaresiana em vários países da Europa quinhentista e seiscentista. Como temos trabalhado em aumentar a secção alvaresiana da base de dados brasileira LUSODAT (s.d. a) ao longo de algo mais de uma década, o artigo termina por oferecer uma atualização do quadro de Springhetti (por natureza provisório como os trabalhos continuam), intitulado «Edições da gramática alvaresiana», e em cujo âmbito o número tem crescido para 1098 edições, oferecendo, assim, um primeiro passo para um futuro estabelecimento daquilo que se deverá chamar Bibliographia alvaresiana.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Rolf Kemmler, Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro (UTAD)

Possui mestrado em Filologia Românica (Eberhard-Karls Universität Tübingen, Alemanha, fevereiro de 1997), doutorado em Filologia Românica (Universität Bremen, Alemanha, maio de 2005) e o título acadêmico universitário de Agregado (Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro, Portugal, abril de 2014). Tendo sido empregado como investigador auxiliar da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro, Centro de Estudo em Letras, com contrato a termo resolutivo certo de 2009-2014, possui experiência didática na área dos Estudos Portugueses, Espanhóis e Alemães, bem como ampla experiência de investigação na área das Ciências da Linguagem, com ênfase em Historiografia Linguística.

Referências

ACL (1983) = Academia das Ciências de Lisboa. Bibliografia Geral Portuguesa. Volume III. Século XVI. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1983.

ÁLVARES, Manuel. De constrvctione octo partivm orationis. Emanuelis Alvaris Lusitani e Societate Iesv libellus. Nunc primum in lucem editus. Venetiis: Apud Michaelem Tramezinum, 1571a.

ÁLVARES, Manuel. De constrvctione octo partivm orationis liber. Emanuelis Alvari Lusitani e Societate Iesv. Cum explicationibus auctoris eiusdem. Venetiis: Apud Michaelem Tramezinum, 1571b.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Olyssippone: Excudebat Ioannes Barrerius Typographus Regius. [variante: Taxada cada Arte a Oyto Vintẽs em papel], 1572.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Olyssippone: Excudebat Ioannes Barrerius Typographus Regius, 1573.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv De institvtione grammatica liber primvs. Dilingæ: Excudebat Sebaldvs Mayer, 1574, I.

ÁLVARES Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri III. Scholijs Auctoris & Rudimentis prætermissis. Dilingæ: Excudebat Sebaldvs Mayer, 1574, II.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv De institvtione grammatica liber tertivs. De Syllabarum dimensione & Eiusdem De Figurata constructione. Dilingæ: Excudebat Sebaldvs Mayer, 1574, III.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Venetijs: Apud Franciscum de Franciscis Senensem, 1575a.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Venetiis: Apvd Iacobvm Vitalem, 1575b.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv. Grammaticarũ institvtionum. liber tertivs. De Syllabarum dimensione. Posnaniæ: Melchior Neringk, 1577.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Olysippone: Excudebat Ioannes Riberius, expensis Ioannis Hispani Bibliopolæ, 1578.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari è Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Caesaravgvstae: Excudebat Ioannes Alteraque, 1579.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv’ De Institvtione Grammatica Libri Tres. Qvorvm secvndvs nvper est ad Veterum fere Grammaticorum rationem reuocatus. Venetiis: Apud Paulum Meietum Bibliopolam Palatinum, 1585.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e’ Societate Iesv. de Institvtione grammatica Libri Tres. Qvorvm secvndvs nvper est ad Veterum fere Grammaticorum rationem reuocatus. Orthographiæ Aldi Manvcii. Paulli F. Aldi N. Compendiolum. Adiunximus præterea Alphabetum Græcum, & Hebræum. Venetiis, Andreas Muschius Excudebat, 1588.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv de Institvtione grammatica libri primi. Pars Prior. De partivm orationis declinabilium inflexione. Scholijs Auctoris prætermissis. Vilnæ: s.n., 1592, I/1.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv de Institvtione grammatica. Liber I. Scholijs Auctoris prætermissis. Vilnæ: s.n., 1592, I/2.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e’ Societate Iesv. De Institvtione Grammatica Libri Tres. Ad commodiorem rationem, clariorémque reuocati, additis Scholijs, & Prosodia carmine illigata. Ex Romano exemplari accuratè recogniti, & copioso Indice locupletati. Lvgdvni: In Officina Hvg. a Porta, apud Fratres de Gabiano, 1594.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e’ Societate Iesv De Institutione Grammatica Libri Tres. Jntegri, vt ab auctore sunt editi, nunc emendatius excusi. Coloniæ Agrippinæ: In Officina Birckmannica, sumptibus Arnoldi Mylij, 1596.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e’ Societate Iesv. De Institvtione grammatica libri III. Locvpletati, et scholiis nuper aucti, ac recogniti. Pragæ: Ex Typographia VVenceslai Marini, 1598a, I.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e’ Societate Iesv. De Institvtione grammatica librum secvndvm, introductio. Pragæ: Excudebat VVenceslaus Marinus, 1598a, II/1.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e’ Societate Iesv. De Institvtione grammatica liber secvndvs. De Constrvctione Octo Partium Orationis. Pragæ: Excudebat VVenceslaus Marinus, 1598a, II.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e’ Societate Iesv. De Institvtione grammatica liber tertivs. de syllabarvm dimensione. Pragæ: Excudebat VVenceslaus Marinus, 1598a, III.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e` Societate Iesv. De Institvtione Grammatica Libri Tres. Ad commodiorem rationem, clariorémque reuocati, additis Scholijs, & Prosodia carmine illigata. Ex Romano exemplari accuratè recogniti, & copioso Indice locupletati. Lvgdvni: Apvd Ioannem Pillehotte, 1598b, I.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e` Societate Iesv. De Institvtione Grammatica Liber secundus. Qvi est, De Constructione octo partium Orationis, ad veterum ferè Grammaticorum rationem reuocatus. Editio Qvarta. Ex Auctoris Commentario emendatior. Lvgdvni: Apvd Ioannem Pillehotte, 1598b, II.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari, e` Societate Iesv. De Institutione Grammatica Liber tertius. De Syllabarum Dimensione. Editio qvarta. Lvgdvni: Apvd Ioannem Pillehotte, 1598b, III.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv Grammatica, sive Institvtionvm lingvæ latinæ liber secvndvs. Jn vsum Studiosorum Societ. Iesv, permissv svperiorvm. Antverpiæ: Apud Martinvm Nutivm, 1627, II.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesu Syntaxis, sive Institutionvm lingvæ latinæ liber tertivs. Jn vsum Studiosorum Societ. Iesv. permissu svperiorvm. Antverpiæ: Apud Martinvm Nutivm, 1627, III.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesu Prosodia, sive Institutionvm lingvæ latinæ liber qvartvs. Antverpiæ: Apud Martinvm Nutivm, 1628, IV.

ÁLVARES, Manuel. Emmanvelis Alvari e Societate Iesv Grammatica, sive Institvtionvm lingvæ latinæ liber primvs. Jn vsum Studiosorum Societ. Iesv. cvm privilegio. Antverpiæ: Apud Martinvm Nutivm, 1629, I.

ÁLVARES, Manuel. An Introduction to the Latin Tongue, or the First Book of Grammar. Composed in Latin by Emmanuel Alvarez of the Society of Jesus, And Translated into English for young Students of the same Society. London: Printed by Henry Hills, Printer to the King’s Most Excellent Majesty, for his Houshold and Chappel, For him, and Matthew Turner at the Lamb in High Holborn, 1686, I.

ÁLVARES, Manuel. Emmanuelis Alvari e Societate Jesu Grammatica, sive institutionum Linguæ Latinæ. Liber Secundus. Londini: Typis Henrici Hills, Sacræ Regiæ Majestati pro Familia & Sacello suo Typographi; Pro se & Mat. Turner, 1687, II.

ÁLVARES, Manuel. Emmanuelis Alvari E Societate Jesu Syntaxis. Sive Institutionum Linguæ Latinæ. Liber Tertius. Londini: Typis Henr. Hills, Sacræ Regiæ Majestati pro Familia & Sacello suo Typographi; Et venales Prostant in Officina ejus prope Fossam in Black-Fryers, 1687, III.

ÁLVARES, Manuel. Instituição da Gramática. ampliada e explicada por António Velez. Tomo I, Morfologia I. Paradigmas do nome, pronome e verbo. Rudimentos ou princípios básicos das oito partes da oração. Introdução de Eustaquio Sánchez Salor e Juan María Gómez Gómez, Edição crítica de Juan María Gómez Gómez e de Carlos Salvador Díaz, Tradução de Armando Senra Martins e Cláudia Teixeira. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra (Portvgaliae Monvmenta Neolatina; 24), 2020, I.

ÁLVARES, Manuel. Instituição da Gramática. ampliada e explicada por António Velez. Tomo II. Morfologia II. Género dos nomes. Sobre a declinação dos nomes, Analogia e anomalia, Pretéritos e supinos. Edição crítica de Juan María Gómez Gómez, Tradução de Armando Senra Martins e Cláudia Teixeira. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra (Portvgaliae Monvmenta Neolatina; 25), 2020, II.

ÁLVARES, Manuel / VELEZ, António. Emmanvelis Alvari, e Societate Iesv de institvtione grammatica libri tres. Antonii Vellesii, ex eadem Societate Iesv in Eborensi Academia præfecti stvdiorvm opera. Aucti, & illustrati. Eborae: Excudebat Emmánuel de Lyra Typographus, 1599.

ÁLVARES, Manuel / VELEZ, António. Emmanvelis Alvari, e’ Societate Iesv. De Institvtione Grammatica Libri tres. Antonij Vellesij Amiensis ex eadem Societate Iesv in Eborensi Academia Præfecti studiorvm, opera. Avcti et illvstrati. Eboræ: Excudebat Emmanuel de Lyra Vniversitatis Typogr. 1608.

ANTONIO, Nicolás. Bibliotheca Hispana sive Hispanorvm. qvi vsqvam vnqvamve, sive Latinâ sive populari sive aliâ quâvis linguâ scripto aliquid consignaverunt Notitia. His qvæ præcesservnt locvpletior et certior brevia elogia, editorum atque ineditorum operum catalogum. Dvabvs partibvs continens, quarvm haec ordine quidem rei posterior, conceptu verò prior duobus tomis de his agit, qui post annvm secvlarem MD. usque ad præsentem diem floruere. Tomus primus. authore D. Nicolao Antonio Hispalensi. I.C. Ordinis S. Iacobi Eqvite, patriæ ecclesiæ canonico, Regiorum negotiorum in Vrbe & Romana Curia Procuratore generali. Romæ: ex Officina Nicolai Angeli Tinassi, 1672, I.

[BERETTARI, Sebastiano]. Efflatio pvlveris adversus Emmanvelis Alvari e Societate Iesv grammaticas institutiones. ab Orlando Pescettio Veronæ excitati. Qua plus centum septuaginta reprehensiones a Iacobo a Fossa Regiensi Collegij Gregoriani Nolano Ex commentarijs Mariani Benedicti a S. Vito Prænestinæ Diocesis confutantur. Monachii: Apud Viduam Bergianam, Impensis Ioannis Hertsroy, 1616.

CAMÕES, Luís de. Os Lvsiadas de Luis de Camoẽs. Impressos em Lisboa: em casa de Antonio Gõçaluez Impressor. Em: purl.pt/1 (última consulta: 9 de março de 2023), 1572.

Catalogvs (1572) = Catalogvs librorvm qvi hoc anno M. D. LXXII. inevnte Octobri, tvm anno insequente, in Academia Dilingana avditoribvs explicabvntur. [Dillingen: Sebald Mayer]. Sammelband mit Einblattdrucken (Promotionskataloge, Gratulationsgedichte, Lektionskataloge) der Universität Dillingen. München: bayerische Staatsbibliothek, fol. 202 r, 1572.

Catalogvs ( 1574) = Catalogvs librorvm qvi hoc anno M. D. LXXIV. inevnte Octobri, tvm anno insequente, in Academia Dilingana avditoribvs explicabvntur. [Dillingen: Sebald Mayer], Sammelband mit Einblattdrucken (Promotionskataloge, Gratulationsgedichte, Lektionskataloge) der Universität Dillingen. München: bayerische Staatsbibliothek, fol. 203 r, 1574.

CERDA, Juan Luis de la. El Arte Regia. Nebrija reformado por Juan Luis de la Cerda. Morfología y Sintaxis. Introducción, edición crítica, traducción y notas de Juan María Gómez Gómez. Cáceres: Universidad de Extremadura (Grammatica Hvmanistica: Serie Textos; 6), 2013.

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys. Bibliothèque des écrivains de la Compagnie de Jésus. ou Notices Bibliographiques. 1º de tous les ouvrages publiés par les membres de la Compagnie de Jésus, depuis la fondation de l’Ordre jusqu’a nos jours 2º des apologies, des controverses religieuses, des critiques littéraires et scientifiques suscitées a leur sujet. Par Augustin et Alois de Backer de la même Compagnie. Première Série. Liège: Imprimerie de L. Grandmont-Donders, Libraire, 1853, I-1861, VII. [com as mesmas referências: Deuxième Série, Liège (1854); Troisième Série, Liège (1856); Quatrième Série, Liège (1858); Cinquième Série, Liège (1859); Sixième Série, Liège (1861); Septième Série, Liège (1861)].

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys. «Alvarez, Emmanuel». Em: DE BACKER / DE BACKER (1854, II: 11-17).

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys. «Notitia literaria ex opere cui titulus: Bibliothèque des écrivains de la Compagnie de Jésus, par Augustin et Alois de Backer, de la même Compagnie». Em: Álvares (1859: vij-xv).

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys / SOMMERVOGEL, Carlos. «Alvarez, Emmanuel». Em: DE BACKER / DE BACKER / SOMMERVOGEL (21869, I: cols. 108-116).

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys / SOMMERVOGEL, Carlos. Bibliothèque de la Compagnie de Jésus. ou Notices Bibliographiques. 1º de tous les ouvrages publiés par les membres de la Compagnie de Jésus, depuis la fondation de l’Ordre jusqu’a nos jours 2º des apologies, des controverses religieuses, des critiques littéraires et scientifiques suscitées a leur sujet, Tome Premier A-G. par Augustin de Backer, de la Compagnie de Jésus, avec la collaboration d’Alois de Backer et de Charles SOMMERVOGEL de la même Compagnie, Nouvelle édition refondue et considérablement augmentée. Tome premier A-G. Liège; Paris: Chez l’Auteur A. de Backer; Chez l’Auteur C. SOMMERVOGEL, 21869, I. [Com referências parecidas: Tome Deuxième, H-Q, Liège; Lyon (1872); Tome Troisième, R-Z, Supplément, Louvain; Lyon (1876)].

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys / SOMMERVOGEL, Carlos. «Alvarez, Emmanuel». Em: DE BACKER / DE BACKER / SOMMERVOGEL (1890, I: cols. 223-249).

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys / SOMMERVOGEL, Carlos. Bibliothèque de la Compagnie de Jésus. Première Partie, Bibliographie. par les Pères Augustin et Aloys DE BACKER, Seconde partie, Histoire, par le Père Auguste Carayon, Nouvelle Édition par Carlos SOMMERVOGEL, Bibliographie, Tome I, Abad-Boujart. Bruxelles; Paris: Oscar Schepens; Alphonse Picard, 1890, I. [com referências parecidas: Tome II, Boulanger-Desideri (1891); Tome III, Desjacques-Gzowski (1892); Tome IV, Haakman-Lorette (1893); Tome V, Lorini-Ostrozanski (1894); Tome VI Otazo-Rodriguez (1895); Tome VII, Roeder-Thonhauser (1896); Tome VIII, Thor-Zype, Supplément Aage-Casaletti (1898); Tome IX, Supplément: Casalicchio-Zweisig, Anonymes-Pseudonymes, Index géographique des auteurs et des domiciles (1900); Tome X, Tables de la première partie, par Pierre Bliard (1909), Paris: Librairie Alphonse Picard et fils; Tome XI, Histoire, par Pierre Bliard, S.J., Index alphabétique des noms propres et des revues (1932), Paris: Editions Auguste Picard; Tome XII, Supplément par Ernest M. Rivière (1960), S.J., Louvain: Editions de la Bibliothèque S. J., Collège Philosophique et Théologique].

DE BACKER, Augustin / DE BACKER, Aloys / SOMMERVOGEL, Carlos. «Alvarez, Emmanuel – Tome I». Em: DE BACKER / DE BACKER / SOMMERVOGEL (1898, VIII: cols. 1615-1620).

ESTREICHER, Karol. Bibliografia polska. 140,000 druków. Część III. Tom I. Ogólnego zbioru tom XII. Przez K. Estreichera, Wydanie Akademii Umiejętności. Kraków: czcionkami drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1891, XII.

KEMMLER, Rolf. La participación personal del gramático Manuel Álvares en la difusión de los De institutione grammatica libri tres en España. Em: BATTANER MORO, Elena / CALVO FERNÁNDEZ, Vicente / PEÑA, Palma (eds.), Historiografía lingüística. líneas actuales de investigación, vol. II, Münster: Nodus Publikationen, p. 512-524, 2012.

KEMMLER, Rolf. O gramático Manuel Álvares e o percurso editorial dos De institutione grammatica libri tres em Espanha. Revista Portuguesa de Humanidades: Estudos Linguísticos 16/1 (2012) ISSN 0874-0321, p. 155- 174, 2013.

KEMMLER, Rolf. The first edition of the ars minor of Manuel Álvares’ De institvtione grammatica libri tres (Lisbon, 1573). Historiographia Linguistica 42/1, p. 1-19, 2015. [DOI: doi.org/10.1075/hl.42.1.01kem].

KEMMLER, Rolf. The Emergence of Divergent Text Traditions of Manuel Álvares’ De institvtione grammatica libri tres in Sixteenth Century Europe. Philologia Classica 15/1, p. 107-119, 2020. DOI: 10.21638/spbu20.2020.109.

KEMMLER, Rolf: A Jesuit Grammar in the Anglican London of King James II. The First English Edition of Manuel Álvares’ Latin Grammar (1686-1687). Language & History a head-of-print, p . 1 -26, 2 022. D OI: 10.1080/17597536.2022.2038003 (publicado online: 30 de maio de 2022).

KEMMLER, Rolf. Manuel Álvares’ Latin Grammar in Early 17th Century Antwerp. the first Nutius Imprints. Comunicação apresentada: Colloquium of the Henry Sweet Society for the History of Linguistic Ideas, Leuven: Koninglijke Universiteit Leuven, 20-22 September 2022, no prelo.

LUSODAT (1999) = Grupo de História, Teoria e Ensino de Ciências (1999): «LUSODAT: Bases de dados sobre história da ciência, da medicina e da técnica em Portugal e Brasil, do Renascimento até 1900». Em: https://www.ghtc.usp.br/ lusodat.htm (última consulta: 9 de março de 2023), 1999.

LUSODAT (s.d. a) = «Padre Manuel Álvares – Gramática – edições completas ou parciais». Em: https://www.ghtc.usp.br/server/Lusodat/pri/02/pri02145.htm (última consulta: 9 de março de 2023).

LUSODAT (s.d. b) = «De institutione grammatica libri tres (1572)». Em: https:// www.ghtc.usp.br/server/Lusodat/htc/02/htc02145.htm (última consulta: 9 de março de 2023).

M., J. A. A Grammatica do P.e Manuel Alvares (Nota bibliographica). Revista de Educação e Ensino e Archivo de Ineditos Historicos 8, p. 296-300, 1893.

MACHADO, Diogo Barbosa. Bibliotheca Lusitana. Historica, Critica e Chronologica, na qual se comprehende a noticia dos Authores Portuguezes, e das Obras que compuzeraõ desde o tempo da promulgaçaõ da Ley da Graça, até o tempo presente. Por Diogo Barbosa Machado, Ulyssiponense, Abbade Reservatorio da Paroquial Igreja de Santo Adriaõ de Sever, e Academico do Numero da Academia Real. Tomo II. Lisboa: Na Officina de Ignacio Rodrigues, 1747, II.

MARTIN BAÑOS, Pedro. «Corpusnebrissense. Nueva caracola nebrisense. Introductiones Latinae (1481-1599)». Em: http://corpusnebrissense.com/ caracola/introductiones/introductiones.html (última consulta: 9 de março de 2023), 2011-2023.

MARTÍNEZ GAVILÁN, María Dolores. Las fuentes del De institutione grammatica del P. de la Cerda: racionalismo sanctiano y pedagogía jesuítica en el Arte de Nebrija reformado. Em: MAQUIEIRA, Marina / MARTÍNEZ GAVILÁN, María Dolores (eds.), Gramma-temas 3. España y Portugal en la tradición gramatical. León: Universidad de León, Centro de Estudios Metodológicos e Interdisciplinares, p. 199-238, 2008. Em: http://dialnet.unirioja. es/servlet/articulo?codigo=2766292 (última consulta: 9 de março de 2023).

MARTÍNEZ GAVILÁN, María Dolores. La revisión de las Introductiones Latinae. ¿Qué perdura de la doctrina de Nebrija en el Arte reformado. Em: BATTANER MORO, Elena / CALVO FERNÁNDEZ, Vicente / PEÑA, Palma (eds.), Historiografía lingüística. líneas actuales de investigación. volume I. Münster: Nodus Publikationen, p. 28-59, 2012.

NEBRIJA, Elio Antonio de. Aelii Antonii Nebrissensis de institutione Grammatica Libri Qvinqve. Iussu Philippi. III. Hispaniarum Regis Catholici, nunc denuò recogniti. Cum priuilegio Coronæ Castellæ, & Aragonum. Antiqvariae: In Aedibvs D. Avgvstini Antonij Nebrissensis, 1601.

NIEDEREHE, Hans-Joseph / ESPARZA TORRES, Miguel Ángel. Bibliografía Nebrisense. Las obras completas del humanista Antonio de Nebrija desde 1481 hasta nuestros días. Amsterdam; Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science, Series III: Studies in the History of the Language Sciences; 90), 1999.

PONCE DE LEÓN ROMEO, Rogelio. El Liber de octo partium orationis constructione (Medina del Campo, 1600) de Bartolomé Bravo, S.I. y sus comentadores durante los siglos xvii y xviii. Revista da Faculdade de Letras da Universidade do Porto. Série Línguas e Literaturas 18/II, p. 569-606, 2003. Em: http://ler.letras.up.pt/uploads/ficheiros/3983.pdf (última consulta: 9 de março de 2023).

RIBADENEIRA, Pedro de / ALEGAMBE, Philippe / SOUTHWELL, Nathaniel. Bibliotheca Scriptorvm Societatis Jesu. Opvs inchoatvm A R. P. Petro Ribadeneira, Eiusdem Societatis Theologo, anno salutis 1602, continvatvm A R. P. Philippo Alegambe, Ex eadem Societate, vsque ad annum 1642. Recognitum, & productum ad annum Iubilæi MDC. LXXV, A Nathanaele Sotvello, Eiusdem Societatis Presbytero. Romæ: Ex Typographia Iacobi Antonij de Lazzaris Varesij, 1676.

SCHOPPE, Kaspar. Gasperis Scioppii Grammatica Philosophica. Non modo Tironibus linguæ latinæ ad artem illam uno trimestri perfecte addiscendam, sed & Latine doctissimis ad reddendam eorum rationem, quæ legunt ac scribunt, in primis utilis, vel necessaria, Accessit Præfatio de Veteris ac Novæ Grammaticæ Latinæ origine, dignitate & usu. Amstelodami: Apud Judocum Pluymer, Bibliopolam, 1659.

SPRINGHETTI, Emilio. Storia e fortuna della Gramatica di Emmanuele Alvares, S. J. Humanitas 13-14, p. 283-304, 1961-1962.

VERREPT, Simon. Grammatices latinae liber I. In quo prima eius Rvdimenta perspicua ac facili breuitate ad Puerorum captum accommodantur. A Simone Verrepaeo. Editio altera priore castigatior. Antvverpiae: Apud Antonium Tilenium Brechtanum, 1570, I.

VERREPT, Simon. Grammatices latinae liber IIII. In quo Prosodia Ac versificandi ratio, ordine ætati & institutioni puerili conueniente, breuiter & perspicuè traditur. A Simone Verrepaeo. Editio altera priore castigatior. Antvverpiae: Apud Antonium Tilenium Brechtanum, 1572, IV.

Downloads

Publicado

27.10.2023